Wysłany: 2015-12-14, 21:17 Skarszewy. Miasteczko z podrobioną metryką
SKARSZEWY. MIASTECZKO Z PODROBIONĄ METRYKĄ
Starogard pojawia się na kartach historii 11 listopada 1198 r., uwieczniony w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława. Właśnie wtedy gród „Starigrod” wraz z przynależnym do niego terenem oraz ziemią nad Wietcisą książę darował joannitom. Z tej okazji w 1998 roku w Starogardzie uroczyście obchodzono jubileusz 800-lecia, poprzedzony długotrwałymi przygotowaniami. Najprawdopodobniej ówczesne władze Skarszew pozazdrościły stolicy Kociewia dwunastowiecznego rodowodu i na podstawie tego samego dokumentu postarzono je o, bagatela, 122 lata! Dzięki temu w tym samym czasie, co Starogard, hucznie świętowano 800-lecie Skarszew, choć 28 lat wcześniej obchodzono… „zaledwie” 650-lecie!
Omyłkowa data roczna
Pierwsza wzmianka o Skarszewach pojawia się w odpisie dokumentu z datą roczną 1305 (oryginał nie zachował się), w którym skarszewski komtur Johannes von Borchfelde (Borgfelde) nadał wsi Obozin (Thomaswalde) 60 włók ziemi. Nie ulega jednak wątpliwości, że podczas sporządzania odpisu dokumentu z ok. 1335 roku omyłkowo został wpisany rok 1305. Jako pierwszy zwrócił na to uwagę Karl Kasiske w publikacji z 1938 roku, pt. „Das Deutsche Siedelwerk des Mittelalters in Pommerellen” (Niemieckie osadnictwo średniowieczne na Pomorzu Danzigim). Fakt ten udokumentował znany niemiecki historyk Walther Hubatsch, autor publikacji z 1972 r., pt. „Der Johanniterorden in Ost- und Westpreussen” (Zakon Joannitów we Wschodnich i Zachodnich Prusach) wykazując, że Johannes von Borchfelde pełnił funkcję komtura dopiero w latach 1333-1335. Natomiast odnotowany w tym samym dokumencie jako świadek brat Johannes Stapel w innych dokumentach występuje tylko w latach 1334-1341. W polskich publikacjach potwierdzili to znakomici znawcy tematu: Tadeusz Wojciech Lange („Joannici na Pomorzu Danzigim”, 1994), Maria Starnowska („Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu”, 1999) oraz Marek Smoliński („Joannici w polityce książąt polskich i pomorskich”, 2008).
Z treści drugiego przywileju lokacyjnego Skarszew z 2 lutego 1341 r. wynika, że miasto lokowano ok. 1320 r. Natomiast z innych dokumentów wiadomo, że w 1323 r. w Skarszewach była już komturia joannitów, a przeniesienie ich głównej siedziby z Lubiszewa do Skarszew nastąpiło między 1321 a 1323 r. Świadczą o tym średniowieczne dokumenty, z których wiadomo, że w 1321 r. joannita Konrad de Dorstet tytułuje się komturem Lubiszewa, a dwa lata później już komturem Skarszew. Zatem najstarszy znany dokument dotyczący Skarszew pochodzi z 1323 r.
Autorytet na 800-lecie
Chociaż w różnych publikacjach można znaleźć mnóstwo informacji o Skarszewach rzekomo istniejących już w XII i XIII w., to fakty są takie, że w średniowiecznych dokumentach nie ma żadnej wzmianki o Skarszewach przed XIV stuleciem! Dotychczasowe wyniki badań archeologicznych również nie potwierdzają istnienia Skarszew przedlokacyjnych. Jakże więc w takiej sytuacji można było urządzać obchody 800-lecia? Władze miasteczka prawdopodobnie doszły do wniosku, że będzie to wiarygodne, jeśli 800-letnią metrykę potwierdzi jakiś uznany autorytet naukowy. Wybrano więc znanego historyka z Uniwersytetu Danzigiego prof. Wacława Odyńca (1922-1999). Podczas sesji Rady Miejskiej w Skarszewach (1996 r.), na której przyjęto założenia programowe obchodów 800-lecia, powierzono prof. Wacławowi Odyńcowi opracowanie dziejów miasta od założenia do 1772 r. Być może dlatego, że był autorem wydanej w 1963 r. publikacji pt. „X wieków Skarszew w służbie narodu polskiego”. Rok przed jubileuszem została wydana trzytomowa praca zbiorowa pod redakcją Henryka Pauli pt. „800 lat Skarszew 1198-1998”. Jej wydanie sfinansował Urząd Gminy Skarszewy z dofinansowaniem Urzędu Wojewódzkiego w Danzigu. We wstępie tego dzieła Henryk Pauli tak przedstawił Wacława Odyńca: „Profesor zwyczajny, dr hab., pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Danzigiego. Profesor specjalizuje się w historii Polski od XVI do XVIII wieku. Uznawany jest za znawcę dziejów Prus Królewskich. Prof. Wacław Odyniec jest autorem dziesięciu monografii oraz około stu pięćdziesięciu rozpraw naukowych, jest promotorem dziewięciu doktorantów i blisko trzystu magistrów. Od 1964 r. zajmuje się dziejami Kociewia, w tym Skarszew”.
Wymyślony gród Reueninov
Można wprawdzie założyć, że prof. Odyniec mógł nie znać ww. opracowań Kasiske i Hubatscha, dlatego w pracy zbiorowej pod red. Henryka Pauli pt. „800 lat Skarszew 1198-1998” podał, iż „w 1305 r. spotykamy tu (w Skarszewach – E.Z.) komtura joannitów, a na przełomie 1308/1309 zaczęto tu wznosić murowany zamek i kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła”. Jednakże trudno już w to uwierzyć, że zajmując się od kilkudziesięciu lat dziejami Kociewia i Skarszew, nie znał szczegółowo treści nadania księcia Grzymisława. Dlatego zdumienie budzi fakt, że w tejże książce stwierdza: „W 1198 r. książę na Świeciu i Lubiszewie, Grzymisław, nadał zakonowi gród Reueninov z przyległościami”. Dalej dowiadujemy się, że Reueninov to późniejsze Skarszewy. Takie przekształcenie grodu w miasto lokacyjne jest bardzo przekonywujące. Problem jednak w tym, że w żadnej ze znanych wersji dokumentu Grzymisława z 1198 r. (oryginał nie zachował się) gród Reueninov nie występuje! Oprócz grodu „Starigrod” wymienia się jeszcze tylko gród „Vissoke”. Natomiast Reueninov (pisane także: Rounino i Rownino) to tylko wieś, później zaginiona, podobnie jak np. Chocholce czy Licocrew umiejscawiane w okolicy obecnych Skarszew. A pod nazwą wsi należy tu rozumieć kilka chat, krytych słomą. Trzeba też wyjaśnić, że tzw. zaginione wsie z czasów średniowiecza to nic szczególnego przy zachodzących wtedy zmianach przestrzennych wynikających z wprowadzania trójpolówki, komasacji gruntów, scalania terenów paru wsi w jedną. Warto też odnotować, że Emil Waschinski, autor pomnikowej pracy doktorskiej z 1904 r., zatytułowanej „Geschichte der Johanniterkomturei und Stadt Schöneck Westpreussen” (Historia komturii joannickiej i miasta Skarszewy w Prusach Zachodnich), umiejscawia wieś Reueninov nie na terenie Skarszew, ale w okolicach obecnej wsi Więckowy.
Badacze mijają się z faktami
Zacytowane wyżej stwierdzenie prof. Odyńca, że już na przełomie 1308/1309 zaczęto budowę murowanego zamku oraz kościoła w Skarszewach też nie ma nic wspólnego z faktami. Jednakże do tego stwierdzenia bardzo pasuje, również mijająca się z faktami, informacja na temat przedlokacyjnych Skarszew podana przez dra Józefa Milewskiego (1914-1998). Badacz ten stwierdził, że „w 1274 r. (prawie pół wieku przed lokacją Skarszew – E.Z.) szpitalnicy nadali Skarszewom prawo składu, jedno z pierwszych w Polsce, które zobowiązywało kupców do sprzedaży tu wszystkich czy niektórych tylko towarów”. Informacja ta, podana bez przywołania jakiegokolwiek źródła, opublikowana została w wydanym w 1993 r. opracowaniu Józefa Milewskiego pt. „Joannici na Kociewiu, XII-XIV w.”, którego recenzentem był m.in. prof. Odyniec. Trzy lata później (1996 r.) obaj badacze wzięli udział we wspomnianej wyżej sesji Rady Miejskiej. Potwierdzono na niej istnienie Skarszew od końca XII w., opierając się nie na faktach, a na przypuszczeniach. Przyjęto założenia programowe obchodów 800-lecia, a Józefowi Milewskiemu powierzono napisanie rozdziału o dziejach Skarszew od 1772 do 1945 roku.
Honorowi Obywatele Miasta Skarszewy
Chcieli włodarze 800-lecia Skarszew, to im to uwiarygodniono. Osobom zasłużonym nadano zaszczytny tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Skarszewy”. W taki sposób uhonorowano m.in. prof. Wacława Odyńca i dra Józefa Milewskiego. I to dokładnie 11 listopada 1998 r., w 800-lecie nadania joannitom grodu „Starigrod” i terenów, na których 695 lat temu zaistniały Skarszewy. A obecnie w Skarszewach, mimo upowszechniania aktualnego stanu wiedzy o początkach miasteczka, chyba nadal się uważa, że te 695 lat Skarszew to za mało. Na uruchomionej właśnie nowej stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Skarszewach znowu można przeczytać informację, że: „Pierwsze wzmianki o Skarszewach pochodzą z roku 1198, kiedy to swą siedzibę miał tu zakon Joannitów”…
Edward Zimmermann
„Express Kociewski”, 8 grudnia 2015
Fot. 1.jpg Plan miasta wydany z okazji 800-lecia Skarszew zaopatrzono w nieprawdziwą informację, podając, że „pierwsze wzmianki o Skarszewach pochodzą z 1198 r., kiedy tu swą siedzibę miał zakon Joannitów”
Plik ściągnięto 11648 raz(y) 117,48 KB
Fot. 2.JPG Odznaka rajdu PTTK z 1970 r. wykonana z okazji 650-lecia Skarszew
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum