Wolne Forum Gdańsk Strona Główna Wolne Forum Gdańsk
Forum miłośników Gdańska

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj

Poprzedni temat «» Następny temat
Przesunięty przez: fritzek
2010-01-27, 16:52
Mierzeja Helska - artykuł z 1978 r.
Autor Wiadomość
fritzek 
Oberkalarepa


Pomogła: 10 razy
Wiek: 47
Dołączyła: 07 Maj 2008
Posty: 3529
Skąd: Neufahrwasser b. Danzig
Wysłany: 2009-02-15, 16:19   Mierzeja Helska - artykuł z 1978 r.

"Poznaj swój kraj" - numer 5(217), 1978,XXI

Cytat:

MIERZEJA HELSKA

IRENA SOLSKA

Półwysep Hel, nazywany też Mierzeją Helską, to wąski skrawek lądu, który ciągnie się od Kępy Swarzewskiej koło Władysławowa ku płd.-wsch., w głąb Zatoki Danzigiej. Powstanie swoje zawdzięcza działalności prądów, fal morskich i wiatrów, które bez przerwy osadzały piasek na wyłaniającej się z głębi morza mieliźnie. Działo się to ok. 5,5 tyś. lat temu, kiedy Bałtyk znajdował się w fazie Morza Litorynowego. Hel dzisiejszy jest atrakcyjnym rejonem letniskowym i wycieczkowym, ale także - o czym warto pamiętać - terenem chronionego krajobrazu, a to ze względu na swe ogromne wartości geologiczno-przyrodnicze. Bogata jest również przeszłość historyczna tego niewielkiego skrawka lądu.


Budowa geologiczna Helu i jego szata roślinna

Badania wykazały, iż podłoże półwyspu zbudowane jest z glin i innych osadów polodowcowych, spoczywających bezpo­średnio na utworach powstałych w okresie kredowym ery mezozoicznej. Osady trze­ciorzędowe nie zachowały się, gdyż zniszczył je lodowiec. Wynurzające się z wody piaski ulegały wpływom wiatru (erozji eolicznej) i tworzyły ruchome wydmy. Z cza­sem te wędrujące piaszczyste wzniesienia porastała roślinność wydmowa, rozsiewa­na początkowo w sposób naturalny, a w no­wszych czasach przez człowieka. Mapy sprzed około 300 lat przedstawiają półwy­sep jako łańcuch niewielkich wysepek od­dzielonych od siebie cieśninami. Przypusz­czać można, że były to okresowe przerwy w wale mierzei, spowodowane sztormami. Podobne zjawisko notowane było w póź­niejszych, a nawet współczesnych nam czasach.

Półwysep ulega stale wydłużeniu. Proc ten postępuje jednak powoli, zwłaszcza ( czasu wybudowania portu i falochronu v Władysławowie. Nie sprzyja również przyrostowi mierzei około 60-metrowa głębia znajdująca się na końcu jej cypla. Półwysep Helski stanowi dziś 34-kilometrowy ciąg wał piaszczysty, maczugowatego kształt Szerokość jego jest zróżnicowana. Od o 300 m w części zachodniej, w pobliżu nas dy, do przeszło 1 km koło Jastarni i aż do 2 km na wysokości Starego Helu. Od tej miejsca półwysep zwęża się aż do końcowego cypla.
Linia brzegowa mierzei od strony otwartego morza jest wyrównana, wzdłuż niej gnie się pas pięknej plaży oraz wydm porośniętych sosnowym lasem. Wysokości wydm w części zachodniej dochodzi do 5-6 m n.p.m., w części wschodniej do 23 m n.p.m.
Wybrzeże od strony Zatoki Puckiej jest bardziej urozmaicone, a kształt jego jest wynikiem niszczącej działalność fal morskie i kry lodowej. Od nasady półwyspu do jego połowy występują tereny podmokłych pis sków i nieliczne skrawki plaży. Wędrując pod wpływem wiatru wydmy utrwalają si dzięki zakorzenianiu się na nich roślinność wydmowej. Rosną tu tylko nieliczne gatunki, szczególnie wytrzymałe na trudne warunki klimatyczne i glebowe. Plaża pozbawiona jest szaty roślinnej. Nieliczne gatunki można zauważyć dopiero na wydmach białych (nazywanych tak od jasnego koloru podłoża). Do najbardziej typowych słonolubnych roślin należą: trawy-wydmuchrzyca piaskowa i piaskownio bałtycka, honkenia, rukwiel nadmorska, lepiężnik, groszek oraz najpiękniejsza roślinność wybrzeża - mikołajek nadmorski, który niestety, mimo ochrony, często niszczony bywa przez turystów.
Na wydmach zajętych przez roślinność tworzy się warstewka próchnicy i podłoże przybiera kolor szary. Na wydmach szarych występują liczniejsze gatunki traw i ziół oraz krzewy, m. in. rokitnika, wierzby piaskowej dzikiej róży, bażyny czarnej i inne. Ostateczne umocnienie wydmom daje bór sosno­wy. Rosnące tu sosny są niewysokie i mają asymetrycznie wykształconą pod wpływem zachodnich wiatrów koronę. W bardziej wilgotnych miejscach między wydmami po­rastają mchy, porosty i paprocie. Nizinne i często bagienne tereny, występujące na zapleczu wydm opanowane są przez roślin­ność wrzosowiskowo-torfowiskową z ze­społami gatunków słonolubnych. Naturalny rozwój roślinom na Półwyspie Helskim utrudnia klimat i warunki glebowe. W celu umocnienia wydm i w konsekwencji zapobiegania niszczącej działalności fal morskich, od kilkudziesięciu lat, w sposób sztuczny, przy dużym nakładzie sił i środ­ków sadzi się trawy i krzewy. W związku z tym niezwykle istotnego znaczenia nabie­ra w tym rejonie ochrona środowiska przy­rodniczego. Gwałtowny rozwój turystyki w ostatnich latach spowodował masowy napływ na Wybrzeże Bałtyku turystów, przede wszystkim zmotoryzowanych. Ograniczone możliwości kempingowe, brak odpowiednich urządzeń sanitarnych - prowadzi do zanieczyszczania Zatoki Puckiej. Równoczesne niszczenie szaty roślin­nej i zanieczyszczanie plaż doprowadzić może do stanu poważnego zagrożenia na­turalnego środowiska Mierzei Helskiej. W celu ratowania półwyspu przed niszczy­cielskim wpływem człowieka, władze woje­wódzkie podjęły z końcem 1977 r. uchwałę o utworzeniu na Półwyspie Helskim Nad­morskiego Parku Krajobrazowego. Podjęcie uchwały poprzedziło wydanie de­cyzji wojewody danzigiego o zagospoda­rowaniu przestrzennym Półwyspu Helskie­go, stref nadmorskich miasta Władysławowa oraz miasta i gminy Puck. Plany zaczęto jeż realizować. W 1978 r. głównym zadaniem będzie działalność propagandowo-informacyjna, badawcza i wychowawcza. W czasie sezonu letniego na półwyspie czuwać będzie harcerska i studencka służba ochrony środowiska przyrodniczego, po­wołana w porozumieniu z Danzigim Urzędem Morskim. Celem jej będzie pilnowanie porządku, sprawowanie opieki i ochrony nad środowiskiem przyrodniczym oraz udzielanie informacji na temat zachowania i poruszania po mierzei.
Do czasu powołania w jesieni 1978 r. zarzą­du parku, funkcję organizatora i koordyna­tora wszystkich poczynań pełnić będzie na­czelnik miasta Władysławowa.

Historia półwyspu dawna i dzień dzisiejszy

Najdawniejsze ślady osadnictwa na Półwy­spie Helskim odkryte w rejonie Jastarni, dotyczą okresu sprzed 3 tyś. lat. Za pierw­szego założyciela osady Hel w XII w. ucho­dzi jeden z ówczesnych książąt Warcisław. Najstarszym dokumentem dotyczącym He­lu jest „Status Bractwa św. Katarzyny" z 1351 r. Prawa miejskie otrzymała osada w 1378 r. Położona była około 2 km na płd.-zach. od obecnego miasta, i do dziś znana pod nazwą Stary Hel. Należały do niej wsie, z których jedna, zachowana do dziś, nosi nazwę Bór. W XIV w. miasto rozwinęło się w ważny ośrodek rybołówstwa i handlu rybami, transportowanymi na teren całego Pomorza, a również w głąb Polski. Jednak znaczne zmniejszenie się połowów ryb, głównie śledzi, spowodowało zubożenie mieszkańców, zadłużanie się u kupców, sto­pniowe opuszczanie miasta i przenoszenie się w okolice dzisiejszego Helu. Pierwsze wzmianki historyczne o nowo powstałej osadzie - Nowym Helu, pochodzą z począt­ku XV w.
Oba istniejące w sąsiedztwie miasta konku­rowały między sobą, a nawet popadały w konflikty zbrojne.
Upadek Starego Helu rozpoczął się podczas wojny 13-letniej (polsko-krzyżackiej, 1454-60), kiedy właścicielem tych terenów stał się Danzig. Napady korsarzy oraz poważne podatki ściągane przez patrycjuszy gdań­skich doprowadziły do upadku handlu i zu­bożenia osad. Pożar Starego Helu w 1572 r., a następnie wojny szwedzkie przyczyniły się do ich całkowitego upadku. Ostatecznie prawa miejskie odebrali Helowi Prusacy w 1872 r.
Ożywienie gospodarcze wsi nastąpiło pod koniec XIX w. z chwilą wybudowania portu rybackiego. Jego rozbudowa i moderniza­cja została przeprowadzona w latach dwu­dziestych naszego stulecia. W tym czasie Hel, zawdzięczając to przeprowadzonej linii kolejowej, przekształcił się w znane kąpieli­sko morskie. Otwarto tu wówczas Morskie Laboratorium Rybackie. Dalszy rozwój po­rtu i osady zahamowała II wojna światowa. Półwysep Helski, a zwłaszcza miejscowość Hel, były w 1939 r. terenem szczególnie zaciętych i najdłużej trwających na obszarze nadmorskim walk. Od 1.IX.1939 r., dnia wybuchu wojny, przez 32 dni - do 2.X -broniły się tu siły polskie, dając przykład męstwa i pełnego poświęcenia. Obrona półwyspu opierała się głównie na artylerii nadbrzeżnej, wspomaganej bateriami arty­lerii przeciwlotniczej. Część załogi polskiej miała stanowisko u nasady mierzei, a wzdłuż wybrzeża zlokalizowane były od­działy przeciwdesantowe. Na wodach Zato­ki Danzigiej walczyły: okręt stawiacz min "Gryf", niszczyciel „Wicher", kilka trałow­ców i dywizjon okrętów podwodnych. Niemcy ostrzeliwali półwysep z powietrza, lądu i morza. W walce brały udział: 2 pan­cerniki „Schleswig-Holstein" i „Schlesien", 2 krążowniki, niszczyciele, trałowce oraz lotnictwo.
W pierwszych dniach wojny okręty polskie skutecznie odpierały ataki lotnictwa nie­przyjaciela, lecz wobec przeważającej siły wroga zaprzestały walki. Część z nich zdoła­ła się schronić w Szwecji, a okręty podwo­dne „Orzeł" i „Wilk" oraz niszczyciele „Bu­rza" i „Błyskawica" przedostały się do An­glii. Załoga polska, broniąca półwyspu, zmuszona została do przerwania, działań i wobec groźby ofensywy niemieckiej ska­pitulowała 2.X.1939 r. W historii II wojny światowej obrona Helu, obok walk na Westerplatte i na Oksywiu, stały się symbolem bohaterstwa żołnierzy i marynarzy polskich w wojnie z hitlerow­skim najeźdźcą. W okresie walk o wyzwolenie Wybrzeża w 1945 r. Hel był broniony przez stały duży garnizon niemiecki, który skapitulował 9.V.1945 r. Po wyzwoleniu nastąpiła szybka odbudowa ze zniszczeń wojennych miasta i portu. Urządzenia portowe są stale unowocześ­niane i poszerzane. Dzisiejszy Hel jest ważną bazą rybołówstwa morskiego. Dogodne położenie portu, na daleko wysuniętym cyplu półwyspu w mo­rze, poza strefę zamarzania, umożliwia ca­łoroczny ruch kutrów rybackich. W trud­nych okresach zimowych sztormów port w Helu, jako wolny od lodu, udziela schro­nienia różnym statkom rybackim obcych bander. Najważniejszy zakład pracy na Helu prowadzi przedsiębiorstwo połowowe „KOGA", odławiające rocznie ponad 15tys. ton ryb. Ponadto czynne są tutaj: przetwór­nia ryb, sieciarnia, fabryka lodu i warsztaty remontowe.
Obok funkcji bazy rybołówstwa morskiego Hel pełni również istotną rolę ośrodka ruchu turystycznego. Uznawany jest za jed­ną spośród najbardziej atrakcyjnych miej­scowości turystycznych na Wybrzeżu Bałty­ku. Corocznie odwiedzają go liczne rzesze wycieczkowiczów i wczasowiczów (w 1977 r. ok. 500 tyś.). Mimo tradycji letniskowego charakteru miejscowości, byli to głównie uczestnicy wycieczek jednodniowych lub krótszych, w mniejszym stopniu zaś zwo­lennicy turystyki pobytowej. Prawa miejskie Hel uzyskał ponownie w 1963 r. Obecnie ma 4,5 tyś. mieszkańców. W Dniu Zwycięstwa -9.V.1978 r., odbyła się uroczysta inauguracja 600-lecia miasta Helu.
Do najbardziej interesujących w skali kraju zabytków i obiektów Helu należą:
- gotycki budynek pokościelny z XVII w., mieszczący od 1961 r. Muzeum Rybackie, będące filią Muzeum Morskiego w Danzigu;
- kilka starych domów o konstrukcji ryglowej, i o cechach budownictwa holenderskie­go (XVIII-XIX w.). Osobliwy był dom zwany .Lwią Jamą", z płaskorzeźbą Daniela wśród lwów. Dom niedawno spłonął, lecz ma być wiernie zrekonstruowany; - na skraju półwyspu nowa latarnia mor­ska, wybudowana na miejscu dawniej ist­niejącej. Światło jej widoczne jest w odle­głości ok. 34 km. Nie jest udostępniona do zwiedzania.


Miejscowości na półwyspie, ich dzieje i funkcje współczesne


JASTARNIA. Leży w połowie Mierzei Helskiej, 19 km od nasady półwyspu i 15 km od jego cypla. O przeszłości tej starej osady krążą jedynie legen­dy, które podają, że odbywały się tu w czasach pogańskich obrzędy ku czci bożka Jastara (Jastrzeboga). Pierwsza wzmianka historyczna po­chodzi z 1378 r., tj. od czasu nadania przez Krzyża­ków praw lokacyjnych rybackiej wsi Jastarnia. W późniejszych czasach polskich wieś należała do starostwa puckiego, a sąsiednia wieś Bór, nazy­wana Danzigą Jastarnią, była własnością Gdań­ska. W okresie wojen szwedzkich obie wsie uległy zniszczeniu. Pod koniec XVII w. Jastarnia zaczęła się ponownie rozbudowywać. Najistotniejszy jed­nak rozwój nastąpił w okresie 20-lecia międzywo­jennego, kiedy to z biednej wsi rybackiej przekształciła się w letnisko. Główną przyczyną było wybudowanie wzdłuż Półwyspu Helskiego linii kolejowej oraz powstanie pensjonatów i licznych will.
Po wyzwoleniu spod ostatniej niemieckiej okupa­cji Jastarnią awansowała do roli powszechnie znanego w Polsce kąpieliska nadmorskiego. Pra­wa miejskie otrzymała w 1972 r. Z pozostającymi pod wspólną administracją dwoma miejscowoś­ciami - Bór i Jurata - tworzy wielki ośrodek letniskowy, mający status uzdrowiska, obejmują­cy domy wypoczynkowe FWP, zakładowe ośrodki wczasowe oraz pensjonaty i kwatery biur i przed­siębiorstw turystycznych. Głównym zakładem pracy w Jastarni jest Spółdzielnia Pracy Rybołów­stwa Morskiego „Gryf". W mieście utworzono Danzigi Urząd Morski, działa też Ośrodek Żeglar­ski LOK, wybudowana została latarnia morska, molo. Ludność Jastarni liczy 4 tyś. mieszkańców.

KUŹNICA. Następną osadą, 8 km za Jastarnią, jest rybacka letniskowa wieś Kuźnica, w pobliżu której półwysep zwęża się do ok. 300 m. Jest to miejsce szczególnie zagrożone i niejednokrotnie przerywane przez sztormowe fale morskie. Brzeg ma tutaj specjalne umocnienia. W okolicy Kuźnicy występuje największa głębia na Zatoce Puckiej, zwana „Kuźnicką Jamą". W sąsiedztwie wsi wznoszą się wysokie do 15-18 m n.p.m. wydmy. Jedna z nich, „Ortus", znana jest z odbycia tu w 1836 r. ostatniego na Kaszubach „sądu boże­go" nad czarownicą Krystyną Ceynową. Druga wydma ma nazwę ,,Libek", wywodzącą się od zatopionego nie opodal w XIX w. statku „Lubeck".

CHAŁUPY. Kolejna miejscowość na Półwyspie Helskim, położona 6 km za Kuźnicą. W przeszłości nosiła nazwę Budziszewo, Nicponie, Ceynowa. Dzisiejsza nazwa Chałupy utrwaliła się w 20-leciu międzywojennym.
W XVII w. stała w tym miejscu twierdza nadmor­ska - Władysławowo, która razem z mniejszym portem Kazimierzowo koło Kuźnicy broniła dostępu od strony morza przed nieprzyjacielem. Po obu twierdzach nie pozostał ślad. Obecnie Chałupy to wieś rybacka, i podobnie jak poprzednio przedsta­wione miejscowości - znane letnisko, odwiedza­ne licznie w czasie lata przez wczasowiczów i tu­rystów.

WŁADYSŁAWOWO. Miasto rozbudowało się u nasady Półwyspu Helskiego na brzegu Bałtyku i Zatoki Puckiej. Najdawniejszą jego częścią jest dawna Wielka Wieś wzmiankowana już w 1284 r. Nazwa Władysławowo przyjęta została w latach międzywojennych, tj. w okresie wybudowania nad pełnym morzem dużego portu rybackiego. Dla upamiętnienia fortu wojennego wzniesione­go przez Władysława IV na Mierzei Helskiej nada­no miejscowości tę nazwę. Rozwój jej nastąpił po 1920 r., kiedy to na zachodnim krańcu osady zaczęło powstawać letnisko, zwane wówczas Hallerowem.
Z czasem obie wsie połączyły się i dzięki swemu dogodnemu położeniu przekształciły w bazę ry­bołówstwa i kąpielisko nadmorskie. Po wyzwole­niu miasto stało się ważnym ośrodkiem portowo-przemysłowym, szczególnie przetwórstwa rybne­go. Tutejsza baza rybacka dysponuje wieloma jednostkami rybackimi należącymi do Przedsię­biorstwa Połowów i Usług Rybackich „Szkuner" i Rybołówstwa Morskiego „Gryf". Wybudowano tu fabrykę sztucznego lodu i wytwórnie mączki rybnej, chłodnie, magazyny. Władysławowo to również miejscowość letniskowo-turystyczna. Jest tu wspaniała, szeroka plaża nadmorska. Każ­dego roku zjeżdża do Władysławowa wielu wcza­sowiczów i letników. Władysławowo, któremu nadano prawa miejskie w 1963 r., liczy obecnie 9,5
tyś. mieszkańców.
W mieście na uwagę zasługują:
- „Dom Rybaka", wybudowany po wojnie, w okresie kiedy zamierzano przekształcić Władysławowo w znacznie większy ośrodek przemysłu rybnego;
- nowoczesny budynek kościoła o oryginalnym kształcie i interesującym wnętrzu;
- oddalona o 1 km dzielnica Cetniewo, z Central­nym Ośrodkiem Sportu i Turystyki „Cetniewo";
- Sala Tradycji Garnizonu Helskiego w Garnizo­nowym Klubie Oficerskim; pomnik upamiętniają­cy obronę Helu w 1939 r, oraz na cmentarzu wspólna mogiła 31 bohaterskich obrońców Helu z 1939 r.;
- pomnik Stefana Żeromskiego ufundowany przez społeczeństwo w 100 rocznicę jego urodzin.

Dojazd na Hel

Najdogodniejsze połączenie komunikacyjne Gdań­ska, Gdyni i Sopotu z miejscowościami na Półwyspie Helskim zapewniają statki lub wodoloty Żeglugi Gda­ńskiej. W 1978 r. czynne będą następujące linie żeglugowe statków i wodolotów należących do białej floty: Danzig - Hel - Gdynia, Gdynia - Hel -Danzig, Sopot - Hel - Sopot, Gdynia - Jastarnia -Gdynia, Władysławowo - Hel - Władysławowo. Można również dojechać z Trójmiasta na Półwysep Hel pociągiem lub autobusem.


Poniżej ilustracje z tekstu.

Hel1978001.jpg
Brzeg Mierzei Helskiej od strony morza
Plik ściągnięto 19797 raz(y) 36,78 KB

Hel1978003.jpg
Zabudowania Helu nad brzegiem zatoki
Plik ściągnięto 19797 raz(y) 39,53 KB

Hel1978004.jpg
Dzisiejszy Hel jest ważną bazą rybołówstwa morskiego i ważnym ośrodkiem ruchu turystycznego. Na zdjęciu ulica Generała Waltera
Plik ściągnięto 19797 raz(y) 38,1 KB

Hel1978005.jpg
Plik ściągnięto 19797 raz(y) 64,64 KB

Hel1978006.jpg
Latarnia morska na Helu
Plik ściągnięto 19797 raz(y) 51,01 KB

_________________
Rzaba żądzi!
Neufahrwasser...Neufahrwasser
 
 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group

Partnerzy WFG

ibedeker.pl