|
Wolne Forum Gdańsk Forum miłośników Gdańska |
|
Pocztówki, zdjęcia, dokumenty - Lalkowy / Lalkau
Kösternitz - 2010-12-16, 14:54 Temat postu: Lalkowy / Lalkau Historia miejscowości, znajdująca się na stronie Moje Lalkowy.
Cytat: | Krótki zarys historyczny wsi Lalkowy przedstawia się następująco.Około 1190 r. wieś podlegała księciu starogardzko-świeckiemu, Grzymysławowi II. W dokumencie z XIII w. wspomniana jest wieś Lelkow,Lelikow w składzie tzw.ziemi wąskiej czyli gniewskiej. W latach 122O-1278podporządkowana była kasztelanowi świeckiemu. Pod koniec XIII w. przeszła pod panowanie Krzyżaków. W tych czasach przyłączona była do komturii starostwa grudziądzkiego. W 1454 r. wielki mistrz krzyżacki Ludwik von Ehrichshausen zapisał osobnym przywilejem na własność wieś Lelekow Arnoldowi z Mortąg. W XVI w. Lalkowy stanowiły własność królewską przynależną do Starostwa grudziądzkiego. Dobra te były wówczas w rękach rodu Kostków. Pod względem sądowym, skarbowym i sejmikowym należały do powiatu nowskiego. Od końca XVII i w XVIII wieku dobra Lalkowy były własnością rodziny Czapskich, mieszkającej na zamku w pobliskiej Rynkówce. W XIX w.majątek prawdopodobnie okresowo był w rękach żydowskich. W latach 80-tych XIX wieku dziedzicem był Herman Conrad z Frący. Za jego czasów we wsi czynna była gorzelnia i młyn parowy.Do dziś w centralnym punkcie wsi znajduje się prawie stuletnia, obecnie nieczynna kuźnia. Po remoncie i zabezpieczeniach mogłaby zostać wspaniałym miejscem stanowiącym muzeum kociewskie.Najstarsze zabytki z terenu wsi i okolic pochodzą z epoki neolitu.Stanowią je toporki neolityczne ,datowane na lata 4500 p.n.e.Cennym źródłem informacji na temat przeszłości pobliskich terenów są prace wykopaliskowe. W kronice szkolnej we Frący pod datą 5 lutego 1960 r.,kierowniczka tejże szkoły Irena Oelberg, podaje informację ,że w 1952r . pod Lalkowami odkryto cmentarzysko, w którym znaleziono grób skrzynkowy zawierający 8 popielnic ze spalonymi kośćmi ludzkimi. Urny zostały zabrane do muzeum w Danzigu.Odkryte wówczas groby skrzynkowe zawierały zachowane w bardzo dobrym stanie urny popielnicowe o ornamentacji geometrycznej, tzw. żalniki/od słowa żałować/,pochodzące z lat 700- 400 p.n.e. Niektóre w górnej ich części posiadały stylizowane wyobrażenie twarzy ludzkiej.Zwyczaje te, charakterystyczne dla kultury wschodniopomorskiej zwanej też kulturą grobów skrzynkowych lub kulturą urn twarzowych, stanowią jedną z wielu faz rozwoju kultury łużyckiej ,która na wschodnim Pomorzu pojawiła się w VI - III w. p.n.e. Ludność tej kultury chowała swoich zmarłych w grobach w formie skrzyń z płyt kamiennych lub wzniesionych z głazów. Do skrzyń wkładano popielnice i wiele innych naczyń. Zdobienia urn i naczyń związane są z kultem sił przyrody, zwierząt a także i samych zmarłych. Z reguły były to groby rodzinne. Miejsce pochówku zmarłych otaczane było czcią i szacunkiem.Niewątpliwie jednak najpiękniejszym zabytkiem miejscowości całej gminy Smętowo jest gotycki kościół parafialny. Konieczność budowy świątyni zaistniała wówczas, kiedy po zmianach administracyjnych Pieniążkowo przypadło biskupiej Stolicy włocławskiej, a więc przed rokiem 1292. Decyzją książąt pomorskich wyłączona została wtedy z parafii pieniążkowskiej parafia Lalkowy. Po raz pierwszy wspomina ją się jednak, jako Lalekow, dopiero pod datą 1398 r. w wykazie danin rzymskich.Pod koniec wieku XIV zbudowany został z czerwonej cegły,Prawdopodobnie w zamian lub na miejscu wcześniejszego drewnianego, kościół posiadający cechy charakterystyczne dla stylu gotyckiego.Rozwijająca się pod koniec XIII w. W Europie Zachodniej forma architektury ceglanej ,za pośrednictwem niderlandzkich kolonistów i kupców hanzeatyckich trafiła także na Pomorze, będąc wzorem dla jednonawowych wiejskich kościołów parafialnych. Ustawiony na usypanym wzniesieniu w centralnym punkcie wsi lalkowski kościół ma kształt prostokąta z wydzielonym prezbiterium.Wieża w kształcie kwadratu z dwoma szczytowymi schodkami, nakryta dachem siodłowym odbudowana została powielkim pożarze z l862 roku podobnie jak wewnętrzne drewniane stropy.Całość otacza gruby mur z kamienia i cegły, który zapobiega osuwaniu się usypanej ziemi. Znajduje się w nim unikatowa brama kuta z datą .We wnęce nad bramą znajdowała się rzeźba Św. Nepomucena, ze względu na ogromną wartość historyczną przeniesiona do Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie i zastąpiona figurą gipsową. Po raz pierwszy świątynia konsekrowano w 1409r . Po pożarze z 19 V1862 r. w latach 1863-66 kościół został odbudowany i powtórnie konsekrowany przez ks. sufragana Joschkego w dniu 11 XI 1868r .We wnętrzu kościoła znajduje się jeszcze wiele unikatowych i zabytkowych eksponatów jak choćby płaskorzeźba Św. Jerzego z XVI w., czy Matka Boska na tle orłów w koronie nad Lalkowami z 1917 r. Ze względujednak na bezpieczeństwo zabytków większość obecnie podziwiać można w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.Górujący nad okolicą piękny gotycki kościół w Lalkowach ( podobnie jak inne świątynie np. w Kościelnej Jani) stanowił dobry punkt orientacyjny. Tutaj w czasach zagrożenia zbierało się pospolite ruszenie, tu zbierała się udająca sięna sejmiki do Starogardu lub Grudziądza okoliczna szlachta. Do dziś na murach kościoła w Lalkowach odczytać można łacińskie inskrypcje imion wyrytych przez dawnych wojów oraz daty.o datach dawnych misji informuje nas drewniany przykościelny krzyż Misyjny. Jeden z najcenniejszych zabytków literackich okresu zaborów na Kociewiu stanowi' zawierający 101 pieśni ludowych, świecki śpiewnik opracowanego na przełomie XIX i XX w. i przeznaczony ,,dla towarzystw ludowych w Prusach Zachodnich'' , który jest dziełem autorstwa proboszcza Leona Kurowskiego z Lalków (potem. proboszcza w Gniewie, zamordowany przez hitlerowców w 1939 r. w Szpęgawsku) dziekana i proboszcza z Pieniążkowa ks. Antoniego Wolszlegiera. |
|
|